خزش روستایی در چمستان

 

بخش چمستان با وسعت 699.6 کیلومتر مربع در 52.17 درجه طول شرقی و 36.28 درجه عرض جنوبی قرار دارد. این بخش از شمال به شهر نور ،از جنوب و غرب به شهر بلده و از سمت شرق به شهرستان آمل منتهی می شود. این بخش در سال 1385 دارای 40797 نفر جمعیت و در سال 1395 دارای 44300 نفر جعیت بود . در تحقیقی که لاسمی پور و همکارانش انجام دادند ، عوامل اثرگذار بر شکل گیری خزش روستایی در بخش چمستان مورد مطالعه قرار گرفت . در بین عوامل مختلف طبیعی ، توریستی بودن این بخش ودر بین عوامل اقتصادی ، کاهش درآمد خانوارهای روستایی از محل کشاورزی و پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی در خزش روستایی در این بخش تأثیرگذار بودند.

از جمله عوامل اجتماعی خزش روستایی در بخش چمستان می توان به پایین بودن جایگاه کشاورزی و نبود انگیزه فعالیت کشاورزی در جوانان ، و تغییر سبک زندگی روستائیان از سادگی به تجمل گرایی اشاره کرد . عامل اصلی کالبدی این خزش نیز افزایش ساخت و ساز در روستا است . از جمله عوامل اصلی حاکمیتی این خزش در بخش چمستان سیاست های حمایتی ضعیف دولت از کارورزی و کشاورزان است.

 

دکتر علی شیخ اعظمی 

دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری 

عضو هیات علمی دانشگاه 

روستای حاجی آباد چمستان

روستای حاجی آباد یکی از روستاهای دهستان ناتل کنارعلیا بخش مرکزی شهرستان نور است . این روستا به همراه روستای نصرت اباد در نقطه مرزی بخش های چمستان و مرکزی شهرستان نور قرار دارند . متوسط ارتفاع این روستا از سطح دریاهای آزاد ۵۰ متر است . این روستا در سال ۱۳۸۵ دارای ۳۴۰ نفر جمعیت و ۷۰ خانوار بود. بعد از ۱۰ سال در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا به ۴۰۸ نفر و ۱۱۹ خانوار رسیده است . 

روستای زیبای مغانده و چمازکلا

روستاهای مغانده و چمازکلا از روستاهای سرسبز و با چشم انداز جنگلی بخش چمستان شهرستان نور هستند ، که بافت روستایی آنها تقریبا به یکدیگر متصل و پیوسته است.

روستای چمازکلا  در سال ۱۳۸۵ دارای ۴۶۵ نفر جمعیت و ۱۲۰ خانوار بود. ترکیب جنسیتی این روستا ۲۴۱ نفر مرد و ۲۲۴ نفر زن است . جمعیت این روستا در سال ۱۳۹۵  به ۵۰۳ نفر و خانوار آن به ۱۶۵ خانوار رسیده است ، ترکیب جنسیتی این روستا بعد از ده سال به ۲۵۷ نفر مرد و ۲۴۶ نفر  زن رسیده است . بعد از ده سال ۳۸ نفر به جمعیت این روستا اضافه شده که سهم مردان ۱۶ نفر و سهم زنان ۲۲ نفر بوده است .

 -     روستای مغانده در سال ۱۳۸۵ دارای جمعیتی برابر با ۶۲۹ نفر و ۱۵۰ خانوار بوده است ، که سهم مردان از این جمعیت ۳۰۲ نفر و سهم زنان ۳۲۷ نفر می باشد . بعد از ده سال این جمعیت به ۷۲۲ نفر و ۲۲۷ خانوار رسیده است . به نظر می رسد ترکیب جنسیتی این روستا در سال ۱۳۹۵ به تعادل رسیده و سهم مردان و زنان در سال ۱۳۹۵ بترتیب ۳۶۲ و ۳۶۰ نفر می باشند.

 روستای مغانده نسبت به روستای چمازکلا دارای جمعیت بیشتری  است ، با توجه به ویژگی های طبیعی و غیر طبیعی مشابه این دو روستا به نظر می رسد که تفاوت جمعیتی بیشتر ریشه در تاریخ این دو روستا داشته باشد . با توجه به تعداد جمعیت ، افزایش جمعیت این دو روستا نیز با یکدیگر متفاوت است .  در ۱۰ سال از ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ افزایش جمعیت چمازکلا ۳۸ نفر و افزایش جمعیت مغانده ۹۳ نفر بوده است .

روستای مرداب شهرستان نور

روستای مرداب یکی از روستاهای دهستان ناتل رستاق بخش چمستان شهرستان نور در استان مازندران است . این روستا در سرشماری رسمی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ دارای ۴۶۹ نفر جمعیت و ۱۰۸ خانوار بود ، که ۲۴۹ نفر مرد و ۲۲۰ نفر زن را شامل می شود .از مجموع جمعیت این روستا ۳۲۶ نفر در سال ۱۳۸۵ با سواد و ۹۵ نفر بی سواد بوده اند .در جمعیت با سوادها ، مردهای باسواد (۱۷۸) بیشتر از زن های با سواد (۱۴۸) بوده اندو بالعکس در جمعیت بی سوادها زن های(۵۶ نفر) بی سواد بیشتر از مرد های(۳۹ نفر) بی سواد بوده اند . جمعیت این روستا در ۱۰ سال بعد در سال ۱۳۹۵ به ۵۵۲ نفر فزایش یافت که در ۱۷۶ خانوار توزیع شده اند . در این سال هم جمعیت مردان روستا(۲۹۷) بیشتر از جمعیت زنان (۲۵۵) بوده است. در فاصله ده سال جمعیت روستای مرداب ۸۳ نفر افزایش داشته است که این افزایش در خانوار عدد ۶۸ را نشان می دهد .

روستای صیدکلا

بخش چمستان شهرستان نور  دارای سه دهستان میانرود ، لاویج و ناتل رستاق است که دهستان ناتل رستاق دارای بیشترین جمعیت است . این دهستان دارای ‌۲۹ روستا است.  روستای صیدکلا یکی از روستاهای دهستان ناتل رستاق است که در سال ۱۳۸۵ دارای ۹۶۶ نفر و در سال ۱۳۹۵ دارای ۱۰۰۷ نفر جمعیت است . در فاصله ده سال تنها ۴۱ نفر به جمعیت این روستا اضافه شد . این روستا در سال ۱۳۸۵ دارای ۴۸۴ خانوار و در سال ۱۳۹۵ دارای ۴۸۷ خانوار می باشد . افزایش تعداد خانوار این روستا هم در طول ۱۰ سال فقط ۳ خانوار است . جمعیت زنان در این روستا در سال ۱۳۸۵ دو نفر از جمعیت مردان بیشتر بود و ۱۰ سال بعد این تناسب برعکس شده و جمعیت مردان در سال ۱۳۹۵ تقریبا به ۱۳ نفر بیشتر از جمعیت زنان رسیده است . با توجه به اینکه  رشد کم جمعیت ، تحولات خانوار و جمعیت زنان و مردان،  مهاجر فرستی و کاهش باروری از ویژگی های این روستا است ، نیاز به توجه بیشتر در حوزه برنامه ریزی روستایی دارد . 

روستای سالده علیا

روستای سالده علیا یکی از روستاهای دهستان ناتل رستاق از توابع بخش چمستان شهرستان نور در استان مازندران است . این روستا از جنوب به روستای شهربند و از شمال به روستای سالده سفلی محدود می شود .
از سمت آمل که به سمت چمستان حرکت می کنید ، اگر در ابتدای ورود به روستای آهودشت از این جاده خارج شده و وارد فرعی سمت راست شوید ، بعد از عبور از روستای شهربند وارد روستای سالده_علیا می شوید . این روستا در سال ۱۳۸۵ دارای ۴۰۱ نفر جمعیت بود ، که سهم مردان از این جمعیت ۲۱۲ نفر و سهم زنان ۱۸۹ نفر بود ، خانوار ساکن این روستا نیز در این سال ۹۳ خانوار بود .
ده سال بعد، در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا به ۴۵۱ نفر رسید که سهم مردان ۲۳۲ نفر و سهم زنان ۲۱۹ نفر بود ، اما خانوار این روستا در سال ۱۳۹۵ به ۱۴۱ خانوار رسیده است. این روستا با ۱۴۱ خانوار که به نظر می رسد باید دارای ۱۴۱ واحد مسکونی باشد ، اما تقریبا دارای ۱۰۷۳ واحد مسکونی است . تقریبا ۹۰۰ واحد مسکونی به عنوان خانه دوم در این روستا ساخته شده است .

روستای کردآباد چمستان

روستای کردآباد بعد از روستاهای جوربند ، آهودشت و شیرکلا  از نظر جمعیت ، چهارمین روستا در بخش چمستان و دهمین روستا در شهرستان نور است . 

 این روستا در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۰۸۷ نفر جمعیت و ۲۹۲ خانوار بود که جمعیت مردان (۵۳۳ نفر) آن از جمعیت زنان (۵۵۴ نفر) کمتر است . نکته قابل توجه و متفاوت این روستا با روستاهای دیگر شهرستان نور بیشتر بودن جمعیت زنان از مردان است . 

در سرشماری رسمی عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیت روستای کردآباد ۱۲۹۰ نفر و ۳۰۰ خانوار می باشد . ترکیب جنسیتی جمعیت این روستا مانند ده سال قبل تغییری نکرده و جمعیت زنان (۶۵۹ نفر ) بیشتر از جمعیت مردان(۶۳۱ نفر) است. طی ۱۰ سال ۲۰۰ نفر به جمعیت این روستا اضافه شده و در دهه ۶۵تا۷۵ و ۷۵ تا ۸۵ این روستا افزایش جمعیت قابل توجهی بوده است و عمده مهاجرین به این روستا از دهستان #لاویج بوده اند.

نکته قابل توجه این است که با نام کردآباد بغیر از روستای کردآباد شهرستان نور در 12 شهرستان دیگر در ایران نیز روستایی با همین نام وجود دارد .

 شهرستان هایی که در ایران روستایی با نام کردآباد در آنها وجود دارند عبارت است از : شهرستان اسکو در آذربایجان شرقی ، شهرستان اصفهان در استان اصفهان ، شهرستان تفت در استان یزد ، شهرستان سوادکوه در استان مازندران ، شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی ، شهرستان علی آباد در استان گلستان ، شهرستان فراهان در استان مرکزی ، شهرستان فومن در استان گیلان ، شهرستان کبودرآهنگ در استان همدان ، شهرستان مهریز در استان یزد ، شهرستان میامی در استان سمنان و شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی .

خزش روستایی روستاهای بخش چمستان

بخش چمستان با وسعت 699.6 کیلومتر مربع در 52.17 درجه طول شرقی و 36.28 درجه عرض جنوبی قرار دارد. این بخش از شمال به شهر نور ،از جنوب و غرب به شهر بلده و از سمت شرق به شهرستان آمل منتهی می شود. این بخش در سال 1385 دارای 40797 نفر جمعیت و در سال 1395 دارای 44300 نفر جعیت بود . در تحقیقی که لاسمی پور و همکارانش انجام دادند ، عوامل اثرگذار بر شکل گیری خزش روستایی در بخش چمستان مورد مطالعه قرار گرفت . در بین عوامل مختلف طبیعی ، توریستی بودن این بخش ودر بین عوامل اقتصادی ، کاهش درآمد خانوارهای روستایی از محل کشاورزی و پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی در خزش روستایی ذر این بخش تأثرگذار بودند.

از جمله عوامل اجتماعی خزش روستایی در بخش چمستان می توان به پایین بودن جایگاه کشاورزی و نبود انگیزه فعالیت کشاورزی در جوانان ، و تغییر سبک زندگی روستائیان از سادگی به تجمل گرایی اشاره کرد . عامل اصلی کالبدی این خزش نیز افزایش ساخت و ساز در روستا است . از جمله عوامل اصلی حاکمیتی این خزش در بخش چمستان سیاست های حمایتی ضعیف دولت از کارورزی و کشاورزان است .

روستای آهودشت بخش چمستان

روستای آهودشت مرکز دهستان ناتل رستاق از توابع بخش چمستان شهرستان نور است. فاصله این روستا تا شهرهای چمستان  ، نور و آمل بترتیب ۵ ، ۲۴ و ۲۱ کیلومتر است.  میانگین ارتفاع این روستا از سطح دریاهای آزاد ۴۴ متر است . مساحت تقریبی بافت روستای آهودشت ۶۸ هکتار است.   

این روستا در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۴۵۹ نفر جمعیت و ۳۶۱ خانوار است . این آمار در سال ۱۳۹۵ به ۱۵۹۴ نفر و ۴۹۳ خانوار رسید . طی ۱۰ سال ۱۳۵ نفر به جمعیت این روستا اضافه شد .  اما بعد خانوار روستا از ۴ نفر در خانوار در سال ۱۳۸۵ به ۳.۲ نفر در خانوار در سال ۱۳۹۵ کاهش یافت.

روند تکاملی سیاست در نور و محمودآباد

سیاست در شهرستان های نور و محمودآباد ترکیبی از گفتمان های مختلف است که در یک سیر زمانی در این حوزه انتخابیه تغییراتی ایجاد کرد . تغییراتی متأثر از ترکیب گفتمان ها

گفتمان مردم محور؛

سیاست در نور بعد از انقلاب اسلامی با نمایندگی شهید عباسعلی ناطق نوری آغاز شد . شهید در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی با تعداد آراء ۲۹۰۲۱ رای که ۶۷.۱۰ درصد آراء در آن زمان را شامل می شد به مجلس راه یافت. شهید ناطق نوری از ۷ خرداد ۱۳۵۹ تا ۷ تیر ۱۳۶۰ نماینده شهرستان های نور و محمودآباد بود . با شهادت ایشان برادرشان احمد ناطق نوری به کرسی نمایندگی نور و محمودآباد رسید. در این دوره به دلیل شرایط پیروزی انقلاب اسلامی و نگاه مردمی انقلاب اسلامی، سیاست در این حوزه بیشتر تحت تاثیر نگاه مردم محوری و مذهبی مسئولین بود . به همین دلیل طرح های مردم محوری نظیر اصلاحات ارضی مورد توجه قرار گرفت. مردم نیز براساس مردم محوری بودن و معیارهای فرهنگی و مذهبی مسئولین را ارزیابی می کردند .

گفتمان فرهنگی ؛

ارزیابی مردم از طریق معیارهای فرهنگی و مذهبی موجب رفتن به سمت گفتمان فرهنگی شد. در دوره دوم مجلس شورای اسلامی حجت الاسلام سید مهدی حسینی نژاد با کسب ۴۲۸۱۱ رای که ۵۱.۳۰ درصد آراء را شامل می شد ، نمایندگی مردم نور و محمودآباد را برعهده گرفت . بدلیل محیط کاری و ویژگی های شخصی ، ایشان توانست نمایندگی گفتمان فرهنگی ، اخلاق مدارانه و مذهبی مردم حوزه انتخابیه نور و محمودآباد را در این دوره بر عهده بگیرد . سالهای پایان جنگ و مشکلات اقتصادی مردم شهرستان های نور و محمودآباد را نیز متوجه مسائل اقتصادی کرد. با توجه سیستم متمرکز قدرت در ایران در آن دوران قدرت مرکزی نقش بسزایی در بهبود شرایط اقتصادی مناطق می توانست ایفا کند .

گفتمان سیاست مرکزی

تحت تأثیر مشکلات اقتصادی و نقش مهمی که قدرت مرکزی در سیستم متمرکز می تواند در برطرف کردن مشکلات اقتصادی نظیر بیکاری جوانان ایفا کند ، گفتمان سیاست مرکزی کلید خورد . به همین دلیل کاریزمای شخصی و ارتباط قوی احمد ناطق نوری با مرکز موجب شکل گیری گفتمان سیاست مرکزی شد . ایشان از تاریخ ۷ خرداد ۱۳۶۷ تا ۷ خرداد ۱۳۹۱ یعنی به مدت ۲۴ سال به طور پیوسته نمایندگی مجلس شورای اسلامی در شهرستانهای نور و محمودآباد را بر عهده داشت. این ۶ دوره متوالی نشان دهنده تمایل بیشتر مردم شهرستان های نور و محمودآباد به ارتباط بیشتر نماینده شان به سیستم سیاسی پایتخت است. بعد از 24 سال به نظر می رسد که مشکلات اقتصادی تأثیر خود بر سیاست را از دست داده است و تغییر نزد مردم الزامی شد .

گفتمان تغییر جدی ؛

بعد از ۲۴ سال یکنواختی در سیاست شهرستان های نور و محمودآباد ، گفتمانی در سال ۱۳۹۰‌شکل گرفت که هدف و مبنای اصلی آن صرفا تغییر بود. در سال ۱۳۹۰ عبدالوحید فیاضی با ۵۶۶۸۰ رای که ۴۷.۴ درصد از آرا حوزه انتخابیه را شامل می شود ، به مجلس شورای اسلامی راه یافت‌. تنها فقط یک‌ گفتمان جدی می توانست جلوی ۶ دوره متوالی نمایندگی بایستند ، چرا که فیاضی تجربه اسماعیلی در سال ۸۶ را به عنوان یک جریان معتدل رقابت با ناطق نوری لمس کرده بود. این گفتمان تغییر جدی بعد از یک دوره چهار ساله تحت تأثیر گفتمان سیاست مرکزی دچار چالش شد.

گفتمان هوای تازه:

گفتمان های تغییر در سیاست معمولا برای یک دوره ایجاد می شوند و دیگر مردم نیازی به تکرار آن نمی بینند ، چرا که در روند تکاملی سیاست بعد از تغییر باید به سمت اصلاح دیدگاه ها رفت تا روند تکامل بتواند طی شود. اما این روند اصلاح در سال ۹۴ به کندی پیش رفت، و در پایان دور نهم مجلس شورای اسلامی مردم نور و محمودآباد عزم جدی برای تغییر را مانند سال ۱۳۹۰ از دست داده اند . به همین دلیل در سال ۱۳۹۴ با شرکت کردن کاندیداهای مختلف هم سطح ، علی اسماعیلی با گفتمان هوای تازه خود تنها با ۳۶۸۹۱ رای که ۲۷.۰۵ درصد آراء را شامل می شد به مجلس راه یافت. در این دوره چهار کاندیدا هر یک بین 18 تا 27 درصد آرا را به خود اختصاص دادند. این پراکندگی زیاد نشان دهنده حساسیت زیاد نسبت به گفتمان غالب حاضر در انتخابات است . اختلاف5048 رای با نفر دوم نشان دهنده کندی روند تکاملی سیاست در نور و محمودآباد در سطح سیاست مرکزی بود، هر چند که اسماعیلی و تیمش تا اندازه ایی توانستند این روند تکاملی را در این حوزه ایجاد کنند.

گفتمان تغییری دیگر ؛

روند تکاملی کند سیاست مرکزی اصلاح سیاست در ارتباط با شهرستان های نور و محمودآباد در سال ۹۸ موجب ایجاد یک گفتمان تغییری دیگر شد. این گفتمان نیز برای تغییر گفتمان قبلی مورد تایید بخشی از مردم و سیاست مرکزی قرار گرفت. در سال ۱۳۹۸ ولی اله فرزانه با کسب ۳۵۳۴۷ رای که ۳۶.۴ درصد آراء حوزه را شامل می شد تنها با اختلاف 498 رأی نسبت به نفر دوم به عنوان نماینده نور و محمودآباد وارد مجلس شورای اسلامی شد. در این دوره ، تمرکز آرا بیشتر از دوره قبل بود که نشان دهنده حساسیت کمتر نسبت به گفتمان غالب در انتخابات است .

اگر نگاهی به سیر تحول این تغییر گفتمانی در سیاست شهرستان های نور و محمودآباد داشته باشیم ، ترتیب گفتمانی زیر از سال ۱۳۵۹ تا به حال را می شود دید ؛ گفتمان مردم محور؛ 4 سال ، گفتمان فرهنگی ؛ ۴ سال ، گفتمان سیاست مرکزی؛ ۲۴ سال ، گفتمان تغییر: ۴ سال ، گفتمان هوای تازه ؛ ۴ سال، گفتمان تغییری دیگر؛ ۴ سال

به نظر می رسد صحنه سیاست در نور و محمودآباد از ابتدا تا به حال ، هرچند که دوره های رکودی داشته ، اما تلاش زیادی برای تکامل داشته است . همه شش گفتمان نقش زیادی در این روند تکاملی داشتند. هر یک از این گفتمان ها یک تجربه مهم برای مردم شهرستان های نور و محمودآباد بوده است. مردم این شهرستان ها با تأملی در هر یک از این گفتمان ها می توانند تصمیمات مهمی در آینده برای سرزمین خود بگیرند .